Baharın Başlangıcı

Her yıl Mart ayında gerçekleşen İlkbahar Ekinoksu hakkında ne biliyorsunuz?

Ekinoks, yılda iki kez güneş ışınlarının Dünya üzerinde Ekvator’a dik olarak geldiği günleri ifade eder. Bu günlerde gece ve gündüzün süresi birbirine eşitlenir. Bu ekinokslar yılda iki kere tekrarlanır, biri Mart ayında diğeri ise Eylül ayında gerçekleşiyor.

Görüntü üzerinde bu seneki ılım (ekinoks) noktaları ve
gündönümlerinin tarih ve saatlerini bulabilirsiniz.

Bizim gibi Kuzey Yarıküre’de yer alan ülkeler için, her ne kadar şu an da bile 21 Mart diye bir algı olsa da 20 Mart Bahar ekinoksudur. Aynı zamanda Güney Yarıküre’dekiler için durum farklıdır, tam tersidir. Biz ilkbahar aylarını yaşarken Güney’de sonbahar başlar. Bu yıl ilkbahar ılım (ekinoks) noktasına 20 Mart 2017 tarihinde, saat 10:28’de ulaşılacaktır. Mart ayındaki ilkbahar noktası kuzey yarıkürede baharın başlangıcını belirtir. Gündüz ve gece süreleri eşittir. 20 Mart itibariyle kuzey yarım kürede yaşayan bizler için gündüz ve gece eşitliği bozulur, günler geceden daha uzun olmaya başlar.

Gün ve gecenin süresi eşitleniyor dediğimizde ekinoksun tüm gün süren bir olay olduğunu düşünürüz. Oysaki ekinoksun kesin bir saati vardır. Bu yılki ilkbahar ekinoksu Türkiye saatiyle 20 Mart’ta saat 10:28’de gerçekleşti. Sonbahar ekinoksu ise 22 Eylül’de 20:02’de gerçekleşecektir. 

İnsanlık Dünya gezegeninin ve Güneş’in hareketlerini keşfetmeye başladığından beri yıl içindeki bu özel günü bayram olarak kutlamış ve kutlamaya devam ediyor;

Newroz Bayramı ya da kısaca Nevruz (Azerice: Novruz, Farsça: Noruz, Kazakça: Nawrız, Kırgızca: Nooruz, Kırım Tatarcası: Navrez, Kürtçe: Newroz, Uygurca: نورۇز , Özbekçe: Navro‘z, Türkmence: Nowruz); Afganlar, Anadolu Türkleri, Arnavutlar,  Azeriler,  Farslar, Gürcüler Karakalpaklar, Kazaklar, Kırgızlar, Kürtler, Uygurlar,  Özbekler, Tacikler, Türkmenler ve Zazalar tarafından kutlanan geleneksel yeni yıl ya da doğanın uyanışı ve baharın gelişini müjdeleyen bayram olarak 21 Mart’ta kutlar.  

Antik Yunan’da bereket, üreme ve şarap tanrısı Dionysos için şenlikler düzenlenir, Japonya’da ataları anma günüdür, Pagan inanışına göre de ilkbahar ekinoksu doğanın uyandığı gün, Ostara olarak kutlanır. Hıristiyan inanışında ise “Easter” (Paskalya) olarak kutlanmaya devam etmişlerdir.

Ekinokslardan bahsetmişken, Işık Hadisesinden bahsetmemek elbette olmaz.

1734 yılında İbrahim Hakkı Hazretleri, hocası İsmail Fakirullah’ın vefatı üzerine “Hocamın başucuna doğmayan güneşi neyleyim?” diyerek astronomi ve mimari açıdan büyük bir bilim harikasına imza atıyor. Hocasının defnedildiği türbenin yanı sıra 8 köşeli ve 10 m yüksekliğinde bir kule yapan İbrahim Hakkı Hazretleri, türbenin doğusuna harçsız taşlarla bir duvar inşa ediyor. Gece ve gündüzün eşit olduğu ekinoks günlerinde kalenin arkasındaki vadiden yükselen güneş bu duvara çarpıyor. Kaleden geçemediği için Tillo şehrine ışık gitmiyor. Işık sadece duvarda bulunan pencereden geçiyor İlerde bulunan bir tepeden kırılıyor. Arkasından da türbenin penceresinden içeri giriyordu önceleri ama daha önceki yıllarda yapılan tadilat nedeniyle 8 köşeli bina 7 derece gönderildi. Bir kaç yıl önce TÜBİTAK Ulusal Gözlemeviden gelen uzmanlar tarafından tekrar hesaplandı ve pencerenin yanına duvarda bir tane delik açıldı. Artık ekinoks tarihlerinde ışık o delikten, İsmail Fakirullah Hazretleri’nin mezarının başını aydınlatıyor. Mart ayında genelde hava yağışlı olduğu için Siirt, Tillo kaymakamlığı Eylül ayında Işık Hadisesi etkinlikleri de düzenlemektedir.

Ekinoks’a geri dönersek, gökbilimciler için bu özel gün en son 2007 yılında 21 Mart tarihine denk geldi. Mart ekinoksu 21. yüzyıl (2001-2100) içinde 2044 yılına kadar 20 Mart'ta oluşacaktır. 2044 yılından 2102 yılına kadar geçen süre içinde ise 19 Mart’a denk gelecektir. Bu tarihten sonra ise tekrar 21 Mart’ta kayacaktır. Bunun nedeni 2000 yılının artık yıl olmasıdır. 

Yılda iki defa gerçekleşen ekinoks gibi iki kez de gündönümü oluşur. Yaz gündönümü 21 Haziran’da yaşanır ve en uzun gün bu gündür, Kış gündönümü ise 21 Aralık’ta meydana gelir ve en uzun gece yaşanır. Tarihler yıllara göre değişkenlik gösterebilir…

Bütün güzel dileklerimle baharın gelişinin müjdeliyicisi olan Newroz ve Nevruz bayramınızı kutluyorum…

Kaynak: baharın Başlangıcı buradan da bulabilirsiniz..