YÜZYILIN SON VENÜS GEÇİŞİ

YÜZYILIN SON VENÜS GEÇİŞİ

En son 8 Haziran 2004 tarihinde Güneş'in önünden geçen Venüs gezegeni bu sefer 6 Haziran 2012 Çarşamba sabahı Güneş'in önünden bir kez daha geçecek ve bu 2117 yılına kadar son geçiş olacak.

Yeterli duyarlılıkla gözlenmiş bir Venüs Geçişi, Yer-Güneş arasındaki uzaklığın (Astronomik Birim-AB) belirlenmesine olanak sağlar. Bu uzaklığın bilinmesinin astronomik çalışmalarda önemli bir yeri vardır. Günümüzde bu uzaklık farklı yöntemlerle daha duyarlı belirlenmesine rağmen Venüs Geçişi ile Astronomik Birim'in belirlenmesinin tarihsel ve eğitsel önemi vardır. Venüs, geçiş sırasında Güneş diskinin 1/33'ünü örten koyu siyah bir küçük daire olarak görüneceğinden bir anlamda Güneş Tutulması olarak değerlendirilebilir. Diğer yıldızların etraflarında olması muhtemel gezegenlerin araştırılması açısından böyle bir geçişin gözlenmesinin önemi büyüktür.

GEÇİŞİN GEOMETRİSİ

6 Haziran 2012 tarihinde ülkemiz genelinde Güneş doğduğunda Venüs geçişi daha önceden başlamış olacak. Doğu bölgelerimizin geçişin daha erken evrelerini görme şansı olacak. Geçiş Türkiye Saati ile saat 07:50'de sona ereceğinden gözlem yapmak isteyenler gündoğumundan itibaren donanımlarıyla Güneş'i takip etmek için Doğu ufku açık, uygun bir gözlem yeri bulmalıdırlar. 

GÜVENLİ GÜNEŞ GÖZLEMİ

Yeryüzündeki yaşamın varlığı ve devamı için ihtiyaç duyulan enerjinin kaynağı Güneş'tir. Bu sakin ve kararlı yıldız, uzaya insan gözü ile görülebilenden farklı renklerde de (yani farklı enerjilerde) ışık yayınlar. Buna elektromanyetik radyasyon adını veriyoruz. "Radyasyon" kelimesi insanı korkutuyor. Ama bu korku yersiz değil. Eğer atmosferimiz bir kalkan görevi yapmasaydı Güneş'ten yayınlanan morötesi (ultraviyole) radyasyon sayesinde yeryüzü tam anlamı ile steril bir ortam olurdu ve de biz olmazdık!. Bizi morötesi radyasyondan koruyan Ozon tabakasının seyrelmesinden duyulan endişenin temelinde de bu korku yatıyor zaten.


Dünya'nın atmosferi bizi korusa bile zararlı radyasyonun tümünü engelleyemez. İşte bu yüzden Güneş'e değil bir optik cihazla, çıplak gözle bile bakılmaması gerekir. Güneş'ten gelen ışınların bir optik cihazla insan gözünde odaklanmasının sonuçları korkunç olabilir. İşte bu yüzden, lütfen;
GÖZLERİNİZİ GÜNEŞ'TEN KORUYUN!

Dürbün veya teleskop gibi optik bir araç ile doğrudan Güneş'e bakmak gözümüzün ışığa duyarlı hücrelerinde anında kalıcı hasar yaratarak körlükle sonuçlanabilir. Bu yüzden özel Güneş filtreleri kullanmadan Güneş gözlemi yapılmamalıdır. Bu filtreler yerine, mercekli bir teleskobun veya dürbünün gözmerceğinden belirli bir uzaklıkta beyaz bir kağıt üzerinde elde edilecek Güneş görüntüsü üzerinden de Venüs geçişi emniyetli bir şekilde izlenebilir.

İsli cam, disket içi, CD, koyu gözlük gibi malzemelerin hiçbiri güvenli değildir. Bu tür malzemeler ile Güneş'e bakıldığında sönük gözükmesi gözünüzün güvende olduğu anlamına gelmez! 

VENÜS GEÇİŞİ GÖZLEMİ

Geçiş sırasında Venüs diski Güneş diskinin sadece 1/33'ü kadar bir büyüklüğe sahip olduğu için gözle izlenebilmesi zor olacaktır. Eğer gündoğumu sırasında ufku temiz bir gökyüzü bulabilirseniz tutulma gözlükleri ile gözlem yapmayı deneyebilirsiniz. Bunun için TÜBİTAK Bilim Çocuk dergisinin Haziran sayısında dağıtılacak olan tutulma gözlüğünü kullanabilirsiniz. Geçişi yeterince ayrıntılı izleyebilmek için teleskoplar için özel olarak üretilmiş güneş filtreleri veya projeksiyon teknikleri kullanılmalıdır. 

TÜBİTAK Bilim Çocuk Mayıs 2012 sayısı ve beraberinde verilen Güneş İzleme Gözlüğü 

Filtre kullanmaksızın daha basit, masrafsız fakat etkili bir yöntem de beyaz bir ekran üzerinde Güneş diskinin bir projeksiyonunu elde etmektir. Bunun için bir üçayak üzerine bağlanmış bir el dürbünü, gemici dürbünü veya mercekli bir teleskop kullanılabilir. Dürbün Güneş'e yönlendirilip gözmerceğinden belirli bir uzaklığa da beyaz bir kağıt yerleştirilerek Güneş diskinin net bir görüntüsü elde edilmeye çalışılır. Bu yöntemin en büyük avantajı ise birçok kişinin aynı anda emniyetli bir şekilde Güneş diskini ve geçiş yapan Venüs gezegenini görebilmesidir. 

Teleskop kullanarak projeksiyon yapılmadan önce teleskobun tüpünün, gözmerceği yuvasının ve gözmerceğinin yoğun Güneş ışınlarının oluşturacağı sıcaklığa dayanıklı malzemelerden olmasına dikkat edilmelidir. Meade Schmidt-Cassegrain sınıfı teleskoplarda olduğu gibi açıklığın önünde cam olan kapalı sistemler bu iş için uygun değildir. Newton türü dayanıklı malzemeden yapılmış teleskoplarla veya mercekli teleskoplarla kaliteli projeksiyon elde edilebilir. 

Bir başka ilginç projeksiyon metodu da düz bir küçük ayna ile Güneş'in görüntüsünü yeterince uzak bir mesafeden beyaz bir ekrana düşürmektir. Örneğin elinizde 8x5 cm ölçülerinde düz bir ayna varsa bunu Güneş'e doğru tutarak yere paralel doğrultuda yaklaşık 50 m uzaklıkta beyaz bir ekran üzerinde Güneş'in görüntüsünü elde edebilirsiniz. Burada projeksiyon kalitesi yansıtıcı yüzeyin aynayı oluşturan camın arka ya da ön yüzünde olmasına göre değişir. Normal aynaların yansıtıcı maddesi camın arka yüzünde olduğu için Güneş ışınları camdan geçerek bu malzemeye ulaşır ve geri döner. Bu sırada kırılmadan dolayı bir miktar kalite kaybı olacaktır. Teleskop ya da optik cihazlarda kullanılan türden camlarla veya düzgün, yansıtıcılığı yüksek metal aynalarla daha iyi görüntü alınabilir. 

GÖLHİSAR ASTRONOMİ ŞENLİĞİ 
5-7 HAZİRAN 2012
Gölhisar, BURDUR

Burdur Gölhisar Kaymakamlığı ve TUG işbirliğinde hem Venüs Geçişi gözlemi hem de gece gökyüzü gözlemi yapmak için her yaştan gökyüzü meraklısına açık bir etkinlik düzenlenecektir. Bu etkinlik kapsamında 5 Haziran 2012 tarihinde Burdur'a bağlı Gölhisar ilçesine kendi imkanları ile gelecek katılımcılar 5 ve 6 Haziran geceleri Gölhisar'da konaklayacaklardır (çadır, pansiyon, otel vb). 5 Haziran akşamı Venüs geçişi ve astronomi konusunda verilecek iki seminerden sonra seyyar teleskoplarla sabahın ilk ışıklarına kadar gökyüzü gözlemi yapılacak ve ardından gündoğumundan itibaren Venüs Geçişi gözlemi yapılacaktır. 6 Haziran akşamı da yine teleskoplarla gece gözlemi yapılacak ve ertesi sabah katılımcılarla birlikte toplu fotoğraf çekiminden sonra etkinlik sona erecektir. Bu konuda ayrıntılı bilgiye ulaşmak için Prof. Dr. Ethem Derman (ethem.derman at gmail.com) ile iletişime geçebilirsiniz. 

 


Gölhisar Gözlem Şenliği Alanları 

Şekil. Venüs geçişine ilişkin sembolik gösterim. Geçiş esnasında Venüs gezegeni Güneş diskinin önünden geçecek ve Dünya’dan bu geçiş olayı gözlenebilecektir. Venüs gezegeni 224.7 gün’de Dünya ise 365.24 gün’de bir Güneş etrafındaki turunu tamamlar. Venüs ve Dünya’nın aynı doğrultuya gelmeleri için geçmesi gereken süreye sinodik dönem adı verilir ve bunun süresi 583.92 gündür. Şayet Venüs ve Dünya’nın yörüngeleri aynı düzlemde bulunsa idi her 583.92 gün’de bir Venüs geçişi gözlemi mümkün olabilecekti. Ekliptik düzlemi ile Venüs gezegeninin yörüngesi arasında yaklaşık olarak 3.39 derecelik bir fark bulunmaktadır. Bu farklılık nedeniyle geçiş yaklaşık olarak 243 yıllık bir dönemde sadece dört kez ortaya çıkabilmektedir. Yukarıdaki şekil yörünge farklılığını gösterebilmek amacıyla abartılı olarak çizilmiştir.

Teleskop keşfedilmeden önce gerçekleşen Venüs geçişlerine ilişkin tarihler aşağıda bulunmaktadır.

·         1631 (tanık yoktur) ve 1639

·         1761 ve 1769

·         1874 ve 1882

·         2004 ve 2012

 Şekil. Dünya üzerinde farklı konumlarda bulunan gözlemciler tarafından gözlenecek geçiş zamanları farklı olacaktır.

Geçmiş geçiş tarihleri dikkate alındığında aralarında 8’er yıllık ikili çiftlerden oluşan geçiş zamanları ile birlikte 121.5 ve 105.5 yıllık zaman farklılığı bulunduğu görülebilir. Bu tarihlerin tamamen Venüs’ün yörüngesi ile Dünya’nın yörüngesinin aynı düzlemde olmamasından ve her iki gezegenin yörünge dönemlerindeki farklılıktan kaynaklandığını söylemek mümkündür.

Şekil. Geçmişte Venüs geçişine ilişkin elde edilmiş bir görüntü.

Şekil. Şekilde gri olarak işaretlenmiş alanda bulunan ülkeler veya yerlerden geçişin gözlenemeyeceği, pembe alanda geçiş gözleminin Güneş’in batma durumunda, yeşil ile gösterilen alanda ise Güneş’in doğuşu ile birlikte gözlenebileceği belirtilmiştir. Haritada bulunan beyaz alanda bulunan bölgelerde ise Venüs geçişinin tümüyle gözlenebileceği yerleri göstermektedir. X olarak işaretlenmiş bölgede Venüs geçişinin başlangıcı ile bitişinin gözlenebileceği, Y ile işaretlenmiş bölgede ise geçişin başlangıç ve bitişinin gözlenemeyeceği fakat Güneş doğduktan sonra geçişin maksimumuna karşılık gelen zamanlarda kısa bir süreliğine gözlenebileceği belirtilmiştir.

6 Haziran sabah 05:20 itibari ile Diyarbakır Eflatun Eğitim Köyü bünyesindeki Gözlemevinde "Venüs Geçişi" gözlemlerini gerekirse etkinlik gerekirse de tek başıma bu Venüs Geçişini gözlemleyip fotoğraflamayı hedeflemekteyim...

iyi gözlemler diliyorum...

Kaynak; http://tug.tug.tubitak.gov.tr ve   http://www.astronomidiyari.com